Eenzaamheid in de stad: een onderzoek

27-06-2017

Eenzaamheid is een groeiend probleem in Amsterdam, dat ook oneerlijk is verdeeld. Afkomst, opleiding en leeftijd spelen een rol. De stad moet meer doen dan een kopje koffie hier en daar. Maar wie is de stad? Dat zijn wij ook en ook als Stadsdorp kunnen we hier een steentje of wat bijdragen, ook al is de eenzaamheidsproblematiek in 1018 minder groot dan in andere delen van Amsterdam.

Parool, DOOR: MICHIEL COUZY 24 JUNI 2017

Dat Amsterdam een groeiend verschil heeft tussen arm en rijk, werkend en werkloos, kans­arm en kansrijk, is genoegzaam bekend. Maar de tweedeling gaat verder dan deze economische verschillen. Amsterdam heeft ook een kloof in geluk, in welzijn. In eenzaamheid.  In de stad voelt 13 procent zich ernstig eenzaam: 80.000 mensen. Inwoners van Osdorp zijn vaker eenzaam dan die van het centrum, Turken vaker dan Nederlanders, lage inkomens vaker dan hoge inkomens. Zo komen we vanzelf uit op de bekende tweedelingskaart van Amsterdam. In Nieuw-West en Zuidoost zijn mensen armer, vaker werkloos, hebben ze meer kinderen met obesitas en komt eenzaamheid veel vaker voor. Welkom in Amsterdam. Grotestedenproblematiek Eenzaamheid is in Amsterdam een veel groter probleem dan in de rest van Nederland. Dat heeft te maken met de grotestedenproblematiek, zoals hogere werkloosheid, anonimiteit en meer lage inkomens. Maar ook doordat de stad veel eenlingen trekt: studenten, expats, migranten, verwarde mensen.

Amsterdam ondergaat momenteel een transformatie tot een kolkende metropool

Amsterdam ondergaat momenteel een transformatie tot een kolkende metropool. Het goede nieuws is dat hierdoor de economie aantrekt, de werkloosheid daalt, de welvaart toeneemt en het opleidingsniveau stijgt. Een flink aantal voorwaarden voor eenzaamheid verdampt. Zou je zeggen. Maar daar komen weer nieuwe gevaren voor terug, zegt Theo van Tilburg, hoogleraar aan de VU en gespecialiseerd in eenzaamheid.  Upgrade Door de upgrade van de stad zien mensen hun omgeving in hoog tempo veranderen. Vrienden en buren vertrekken uit de wijken die in opkomst zijn. Ze kunnen de huur niet meer betalen.  Buurtwinkels gaan dicht - onderschat niet het effect van een groenteman die zijn buurman gedag zegt - het stamcafé maakt plaats voor een koffiewinkel, dat een heel ander publiek trekt. Toeristen en expats strijken neer in de wijk om binnen de kortste keren te vertrekken.  Amsterdammers weten niet meer wie hun buren zijn. "Ze ontdekken dat de nieuwe mensen geen behoefte meer hebben aan contacten in de buurt," aldus Van Tilburg.  Boze witte man Amsterdam groeit en anonimiseert. Veel mensen kunnen het tempo van alle veranderingen niet meer bijbenen. "Ze voelen zich in mindere mate deel van de samenleving," zegt Van Tilburg. Dat veroorzaakt woede, denk aan de boze witte man. En eenzaamheid.

De nieuwbouw gericht zijn op ontmoeting: een plek waar mensen elkaar tegenkomen

De stad telt tal van goedbedoelde initiatieven, zoals gezamenlijke maaltijden, ouderen die op huisdieren passen, maar die zijn niet voldoende.  "Met een kop koffie redden we het niet," zegt Maarten Poorter, gemeenteraadslid van de PvdA. Hij gaf de aanzet tot een gemeentelijke aanpak van eenzaamheid, waarvoor jaarlijks 1 miljoen euro wordt uitgetrokken.  Gezamenlijke tuin Hierbij gaat het vooral om signalering en herkenning: wie is eenzaam? "Dat is ingewikkeld genoeg," zegt Eric van der Burg, wethouder Zorg en Welzijn, "want aan de buitenkant is niet te zien of iemand eenzaam is." Van Tilburg staat voor een fundamentele aanpak, waarbij de gemeente bij de indeling van de stad rekening houdt met eenzaamheid. Amsterdam gaat de komende jaren 50.000 woningen bouwen. Wat van Tilburg betreft, moet de nieuwbouw gericht zijn op ontmoeting: een plek waar mensen elkaar tegenkomen. Een ruimte om feesten te geven, een extra kamer in complexen om logés te ontvangen. Een gezamenlijke tuin. De stad moet zich voegen naar de behoefte van de bewoners die zich in toenemende mate eenzaam voelen, vindt ook Van der Burg. "De overheid is geen geluksmachine. Maar we hebben wel de taak het welzijn van de burgers te bevorderen."

Met het hoofd in het land van herkomst

Turken, Marokkanen en Surinamers in Amsterdam zijn veel vaker eenzaam dan autochtonen. Meer dan de helft van deze migrantengroepen is matig of ernstig eenzaam.  Herkomst is hiermee een belangrijke factor voor eenzaamheid.  "Veel migranten zitten voor een belangrijk deel met hun hoofd in het land van herkomst," verklaart VU-hoogleraar Theo van Tilburg. "Vaak is een deel van de familie achtergebleven."  Vooral oudere migranten zijn kwetsbaar. Ze zijn bovengemiddeld werkloos en komen dus niemand meer tegen via het werk. Hun gezondheid is over het algemeen slechter en ze beheersen de taal niet altijd even goed; allemaal obstakels voor een vrolijk bestaan midden in de samenleving. De VU onderzoekt de relatie tussen ouders en volwassen kinderen. Onder autochtonen wordt die band steeds hechter en vriendschappelijker. Dat voorkomt een hoop eenzaamheid onder ouderen. Onder migranten is die band er ook, maar is die minder op basis van gelijkwaardigheid.

Steeds meer familie en bekenden vallen weg

Eenzaamheid neemt toe naarmate de leeftijd vordert. Ruim 60 procent van de 75-plussers voelt zich vaak alleen. Dit heeft allereerst te maken met partnerverlies. Veel ouderen zijn weduwe of weduwnaar en drinken hun kopje koffie tegenover een lege stoel. Broers en zussen zijn vaak al overleden, net als hun vrienden van vroeger. Bovendien komen ze minder vaak buiten en als ze geestelijk achteruitgaan, versterkt dat het gevoel van eenzaamheid. De VU volgt groepen ouderen door de jaren heen en kijkt hierbij ook naar hun vrienden. Mensen van 55 hebben gemiddeld een netwerk van veertien mensen, die ze ge­regeld zien. Op hun negentigste zijn daar nog zes van over.  Ook jongeren voelen zich vaak eenzaam. Een op de vijf pubers kampt hiermee. Belangrijkste ­reden is dat ze zich buitengesloten voelen of worden gepest.

Minder rijk, minder gezond, minder vrienden

Gezelschap is niet te koop. Tussen inkomen en eenzaamheid bestaat geen direct verband. Natuurlijk is het makkelijker om met geld op zak activiteiten te ondernemen, de deur uit te gaan en rijkdom trekt ook nieuwe vrienden aan. Maar hoe oprecht zijn die banden?  In Nederland is voldoende te doen zonder geld, niet alle activiteiten zijn duur, dus armoede is op zich geen reden om binnen te blijven. En toch blijkt uit de cijfers dat de eenzaamheid het grootst is onder lage inkomens en afneemt naarmate het salaris stijgt. Reden hiervoor is, volgens Van Tilburg, dat inkomen wel relateert aan bijvoorbeeld gezondheid, afkomst en werkloosheid.  En dat zijn weer wel belangrijke factoren voor eenzaamheid. Eenzaamheid is zodoende oneerlijk verdeeld over de inkomensgroepen, zonder dat het inkomen  an sich bepalend is.

De ontwikkeling in de samenleving gaat te snel

Bijna 70 procent van de laagopgeleide Amsterdammers voelt zich eenzaam. Onder hoogopgeleiden is dit 'slechts' 39 procent. Opleiding doet ertoe, ook op het gebied van eenzaamheid. Natuurlijk zijn er dwarsverbanden tussen opleiding en eerder genoemde factoren voor eenzaamheid. Migranten zijn over het algemeen lager opgeleid dan autochtonen, de gezondheid onder academici is gemiddeld beter dan die van een Amsterdammer met alleen lagere school.  Opleidingsniveau is ook een zelfstandige factor voor eenzaamheid. Moderne tijden vragen nu eenmaal moderne vaardigheden. Globalisering, internet en automatisering maken de wereld voor een heleboel mensen ingewikkelder. Zo vinden nogal wat ouderen de ov-chipkaart een obstakel om te gaan reizen.  Laagopgeleiden krijgen het gevoel niet meer mee te kunnen en raken het contact kwijt met de samenleving. Dit leidt tot woede en gevoelens van alleen-zijn.

Meer nieuws

• Stilstaan bij jezelf

  
  05-01-2024

  In een wereld die steeds sneller lijkt te gaan is het goed om af en toe stil te staan. Bij jouw leven en de vragen die dit opwekt. Heb je een levensvraag die alle aandacht verdient? Wil je stilstaan bij wat er in jouw leven nu echt toe doet? Tijdens deze cursus in Huis de Pinto nemen ze er de tijd en ruimte voor.

  Lees verder

• Wordt u blij van een vrolijk (oppas) hondje?

  
  05-01-2024

  Bianca Simons zet zich in voor Stichting OOPOEH (Opa's en Oma's Passen Op Een Huisdier). Zij zijn een landelijke stichting die zeer actief is in Amsterdam. Ze koppelen ouderen (55 jaar of ouder) aan een oppashondje uit de buurt. Zo hebben onze OOPOEH's (de senioren) meer gezelligheid in huis én op straat.

  Lees verder

• Meedenken over een sportplek voor senioren in de buurt

  
  05-01-2024

  Geef uw mening over wat volgens u nodig is voor een mooie en bruikbare buurtplek met focus op vitaal ouder worden

  Lees verder

• Kennismaken met Humanitas: voorbeeld Thuisadministratie

  
  03-11-2023

  Leer Humanitas kennen: een vrijwilligersorganisatie waar je hulp kan vragen van een goede vrijwilliger of waar je zelf nog actief kunt worden. Hun kantoor zit bij ons in het Stadsdorp op de Nieuwe Keizersgracht

  Lees verder

• Als u vanwege uw gezondheid wilt verhuizen kunt een een vergoeding krijgen van de gemeente

  
  08-10-2023

  Iedere Amsterdammer met medische problemen kan onder voorwaarden de vergoeding aanvragen. Hier leest u er alles over. Ga als u meer vagen hebt naar het spreekuur van het Buurtteam in de Witte boei.

  Lees verder

• Het nieuwe Koningrijk van de Leeuwen..... in Artis

  
  06-10-2023

  De leeuwen verkennen hun nieuwe verblijf

  Lees verder

• Het nieuwe Nationaal Holocaust museum

  
  29-05-2023

  Deze maand staat de Hollandse Schouwburg in de schijnwerpers. Het is de plek van het Nieuwe Nationaal Holocaust museum, samen met de voormalige kweekschool aan de overzijde van de straat.

  Lees verder

• Weet je iemand die ondersteuning wil bij digitale zaken?

  
  06-12-2022

  Voorstellen van Solveig en Suzan van DIGIMAAT: studenten die je helpen om digitaal vaardiger te worden.

  Lees verder

• Podwalk Plantagebuurt 1940-1945

  
  01-09-2022

  door het Verzetsmuseum: Nergens anders in Amsterdam dan in de Plantagebuurt en de voormalige Jodenhoek zijn er zo veel gedenktekens en monumenten die herinneren aan Joods Amsterdam, de Jodenvervolging en het verzet.

  Lees verder

• Digitale vaardigheden verbeteren

  
  29-08-2022

  Wij verwijzen voor cursussen naar het aanbod van Soop en de Kenniskring. Eenmalig in dit nieuwsbericht. U vindt het ook onder ons activiteitenoverzicht op de website. In het bovenmenu.

  Lees verder

• Dansend het najaar in met Dance Connects

  
  28-08-2022

  Op 5 september begint het uitgebreide najaarsprogramma van Dance Connects Community.

  Lees verder

• Hoe denken we over een vergrijzende maatschappij?

  
  22-04-2022

  We worden in groten getale ouder. Dat brengt een hoop vraagstukken met zich mee. Het programma Ouder Worden 2040 geeft aan hoe we dit kunnen aanpakken. Maar is dat haalbaar?

  Lees verder

• Vrijheids buurtmaaltijd op de Kadijken op 5 mei

  
  08-04-2022

  Op 5 mei 19.30-20.30 is er weer een vrijheidsmaaltijd in Museum 't Kromhout

  Angelie Weber

  Lees verder

• Workshop wildplukken

  
  28-03-2022

  Op 15 april van 14.00 tot 16.00 uur is er vanuit de Witte Boei een workshop wildplukken met Wies Teepe.

  Angelie Weber

  Lees verder

• 30 maart einde concerten Oosterkerk: afscheidsconcerten

  
  27-03-2022

  Het einde van de concertserie met laagdrempelige concerten is helaas in zicht

  Lees verder

• Kom langs op de Burendag!

  
  21-09-2021

  Maak kennis met organisaties en activiteiten uit 1018. Kom ons helpen om Stadsdorp te presenteren of kom gewoon kijken!

  Lees verder

• Week tegen eenzaamheid

  
  21-09-2021

  Wij doen mee aan de Week tegen de eenzaamheid. Actie: Nodig iemand uit voor onze maandelijkse bijeenkomst op 2 oktober.

  Lees verder

• Wandelen met Allemaal Amsterdammers

  
  16-09-2021

  Nieuwsgierig naar de verhalen van Andere Amsterdammers? Wandel mee!

  Lees verder

• Kook Voor Je Buur 10-daagse

  
  14-09-2021

  Doe mee! Meld je aan: Thuisgekookt koppelt buurtgenoten aan elkaar voor hulp bij de warme maaltijd en gezellig sociaal contact.

  Lees verder

• Ga kijken naar het Buurlicht!

  
  14-09-2021

  Buurtwandelingen in West: buurt, kunst, licht in verbinding

  Lees verder

• Buurtteam in 1018 actief!

  
  30-08-2021

  Per 1 april zijn ze actief geworden, de buurteams, ook in 1018: voor antwoorden op (bijna) al uw vragen!!

  Lees verder

• Kennismaking Huis van de Tijd

  
  30-08-2021

  Het Huis van de Tijd is in onze buurt en voor iedereen die zelf of in zijn naaste omgeving te maken krijgt met geheugenproblemen en dementie.

  Lees verder

• Meehelpen in de Geheime tuin

  
  30-08-2021

  Kom kennismaken met de tuin achter het Sarphatihuis: een groene oase!

  Lees verder

• APK van de eigen woning

  
  30-08-2021

  Expertise om uw eigen woning beter toegankelijk te maken.

  Lees verder

• Blijf fietsen!

  
  29-08-2021

  Fietsen is een makkelijke en laagdrempelige manieren van bewegen. Het houdt ons gezond, mobiel en zelfredzaam. Maar hoe blijven we zo lang mogelijk (veilig) fietsen?

  Lees verder

• Passende zorg voor ouderen thuis

  
  29-08-2021

  Eerder hebben wij een enquete onder Stadsdorpers gehouden. Nu heeft het goed onderlegde Sociaal Cultureel Planbureau ook onderzoek gedaan naar de knelpunten. Voor wie van achtergronden houdt!

  Lees verder

• Soop start weer op!

  
  26-08-2021

  SOOP begint weer met de maandelijkse lezingencyclus: thema deze maand is de Plantagewandeling van de vrienden van de Plantage

  Lees verder

• Clubhuis Wertheimpark en het Stadsdorp

  
  29-05-2021

  Swift en PST willen een nieuwe clubhuis in het Wertheim park. Stadsdorpleden zijn daar op maandagmiddag actief met de buurt.

  Lees verder

• Blijf online sporten

  
  30-03-2021

  Er zijn diverse opties om op je eigen niveau online te sporten. Ze zijn vaak gratis dus: Profiteer!

  Lees verder

• Muziek en het brein: een musicaal college

  
  04-03-2021

  Erik Scherder en Dick Swaab geven een muzikaal college met daarin speciale aandacht voor de positieve rol van muziek op het brein in stressvolle tijden

  Lees verder

• Informatie over het Corona Virus

  
  08-02-2021

  Hoe kom je te weten wat er waar is van alle beweringen over het Virus? Is er goede en helder geformuleerde uitleg? Wat kunt en moet u doen? We verzamelen alles wat we tegenkomen op dit vlak. Doe mee en geef door als je iets tegenkomt!

  Lees verder

• GGD vaccineert niet aan huis!

  
  08-02-2021

  Het starten van de vaccinaties tegen het coronavirus heeft helaas ook mensen met minder goede bedoelingen in beweging gebracht.

  Lees verder

• Ga vogels kijken en wandelen in je eigen wijk

  
  08-02-2021

  In deze tijd zoeken we allemaal naar ideeën om in beweging te blijven. Velen van ons houden van de natuur. De Vogelwerkgroep is een leuke ingang.

  Lees verder

• Online je eigen stad in

  
  07-02-2021

  Online activiteiten zijn en mooi alternatief om vanuit huis je buurt te verkennen

  Lees verder

• Krijgen we binnenkort ook het HeenenWeer in 1018?

  
  07-02-2021

  Kunnen we binnenkort voor 1 euro met een kort ritje naar vrienden, winkel of bibliotheek in onze buurt?

  Lees verder

• Wandel een Ommetje!

  
  18-12-2020

  Samen of apart een Ommetje doen, voor wie een leuke steun in de rug wil om te wandelen

  Lees verder

• Hulp of afstand bij bijvoorbeeld beeldbellen......

  
  01-11-2020

  de website www.wijzer.amsterdam.nl helpt u op afstand met uw digitale leven

  Lees verder

• Sport op afstand, lekker actief blijven!

  
  30-10-2020

  Thuis sporten, digitaal met video's en live lessen.

  Lees verder

• Ontmoeting voor mensen met geheugenproblemen

  
  27-10-2020

  De ontmoetingsbijeenkomsten voor mensen met geheugenproblemen, mantelzorgers en geïnteresseerden zijn weer gestart.

  Angelie Weber

  Lees verder

• Engelen van de zee

  
  27-10-2020

  In het Scheepvaartmuseum is tot begin april een prachtige tentoonstelling van portretfotograaf Stephan Vanfleteren.

  Angelie Weber

  Lees verder

• Lege plek voor het Scheepvaartmuseum

  
  27-10-2020

  Het is bijna niet te missen: het Scheepvaartmuseum heeft een ander aanzien gekregen

  Lees verder

• Tips in de buurt: Godinnen van de art nouveau

  
  27-10-2020

  Liefhebbers van Art Nouveau zullen zich hebben verheugd bij de aankondiging dat er vanaf 23 oktober een tentoonstelling komt in het Allard Pierson museum. Helaas is de opening uitgesteld

  Lees verder

• Onderzoek naar gezond ouder worden, doet u mee?

  
  27-10-2020

  Oproep om deel te nemen aan het onderzoek ‘senioren doen mee’ van de UvA (Universiteit van Amsterdam)

  Lees verder

• Kort verhaal: een Coronadate op 16 april

  
  30-04-2020

  Keurend kijkt juffrouw Vlug haar woonkamer rond en zet het lege theekopje van die ochtend op het keuken-aanrecht. Opgeruimd staat netjes straks.

  Lees verder

• Een blijvend appel aan bouwen voor senioren

  
  21-04-2020

  Specifieke woningen voor ouderen zijn uit de mode geraakt. Niemand wil ze meer bouwen. Steeds vaker komen senioren daardoor op latere leeftijd in de knel. Te laat om nog de stap te zetten.

  Lees verder

• Hoe zouden de Stoicijnen met Coronastress omgaan?

  
  08-04-2020

  De coronacrisis is verwarrend, energievretend en concentratieslopend. Het is natuurlijk niet de eerste keer in de wereldgeschiedenis dat er zoiets ergs gebeurt.

  Lees verder

• An die Musik!!! Online genoeg te doen.

  
  03-04-2020

  Online is er genoeg muziek, ook voor hen die hen die even geen radio willen horen. Hier vindt u een aantal websites met interessante activiteiten door musici en concertzalen.

  Lees verder

• Leesvoer voor de thuisblijvers!

  
  03-04-2020

  Je kunt de hele dag online blijven lezen, maar alleen over Corona lezen wordt je ook niet vrolijk van. Er kan een heleboel meer!

  Lees verder

• Haal de natuur in huis: Artis, de Hortus of de Keukenhof

  
  03-04-2020

  Artis is ook online. Via Facebook of Youtube kan je Artis ook volgen. De dierverzorgers verzorgen Vlogs, een mooie manier om achter de schermen te kijken.

  Lees verder

• Theater en film

  
  03-04-2020

  Naast ernstige zaken mag er ook ruimte zijn voor wat humor. Er is genoeg in e aanbieding. Allerlei films of bijvoorbeeld de lockup verhalen uit de Decamerone

  Lees verder