De impact van het massatoerisme op Amsterdam heeft een volgende fase bereikt, blijkt uit onderzoek van de Universiteit van Amsterdam. Dat het druk is, weten we. Dat toerisme leidt tot overlast, verschraling en verloedering is genoegzaam bekend. Maar dat Amsterdammers ervaren dat de kwaliteit van hun leven afneemt en zich minder thuis voelen in hun buurt, is voor het eerst vastgesteld in onderzoek. Maar bewoners komen in de benen. Parool, 31 mei 2017 en 2 juni 2017
"Een verarming," zegt Fenne Pinkster, stadsgeograaf aan de UvA, die met Willem Boterman het onderzoek deed. Thuisgevoel Pinkster deed eerder onderzoek naar het thuisgevoel onder bewoners in Betondorp en wilde nu weten hoe binnenstadbewoners veranderingen in hun omgeving ervaren. De onderzoekers interviewden 45-plussers, die al tientallen jaren wonen in het westelijke deel van de grachtengordel, het gebied tussen de Haarlemmerbuurt en de Utrechtsestraat. Door de dagelijkse drukte verliezen bewoners hun gevoel van thuis
Deze Amsterdammers kozen bewust voor een leven in het centrum in een tijd dat niemand daar wilde wonen. Ze doorstonden de leegstand, verloedering en junks van de jaren tachtig. Ze zijn inmiddels verankerd in hun buurt en begrijpen dat drukte hoort bij een leven in de binnenstad. Kortom: dit zijn geen zeurkousen. Vertrek uit Amsterdam En toch heeft minstens de helft van de geïnterviewden weleens nagedacht, of doet dat nog steeds, over een vertrek uit Amsterdam. Door de dagelijkse drukte verliezen zij hun gevoel van thuis, concluderen de stadsgeografen. Veel bewoners kunnen geen kant op. Het idee is dat de grachtengordel alleen maar een rijkeluisbuurt is, gaat volgens Pinkster in de praktijk niet op. "Onze respondenten zijn over het algemeen hoogopgeleid, maar niet per se welvarend. Sommigen hebben in de jaren zeventig een pand gekocht voor 70.000 gulden, anderen hebben een sociale huurwoning. Die kunnen niet elk weekeinde de stad uit. Zij trekken zich terug in hun huis, komen minder buiten en gaan via omwegen door de stad om de drukte te vermijden."
De waarde van deze mensen voor de stad is niet in geld uit te drukken
De vervreemding van de buurt, die zich niet beperkt tot de grachtengordel, is een alarmerende ontwikkeling, vinden de onderzoekers. Deze oer-Amsterdammers zijn belangrijk voor de stad: ze maken zich druk om de buurt, zijn betrokken, doen boodschappen bij die paar buurtwinkels die er nog zijn, zitten in het bestuur van een club of de school. Ze vormen, kortom, het stedelijk weefsel. Eerste plaats "De waarde van deze mensen voor de stad is niet in geld uit te drukken," zegt Pinkster. "Ons onderzoek laat zien dat het stadscentrum zijn dagelijkse functie voor bewoners verliest." Eind oktober zei burgemeester Eberhard van der Laan in het druktedebat dat bewoners weer op de eerste plaats moeten komen, niet de toeristen. Zo voelen de bewoners dat niet. In andere steden is de verdringing van de middenklasse al eerder begonnen, bijvoorbeeld in Londen of Vancouver. Meestal vanwege de onbetaalbaarheid van de binnenstad. In Amsterdam gaat het om de kwaliteit van leven.
Amsterdam is een mooie stad, maar wel een die uit balans dreigt te geraken, vinden de bewoners die zich hebben gegroepeerd in Amsterdam in progress, een denktank die elke twee weken een nieuw voorstel zal doen om de overlast van toerisme tegen te gaan.
Initiatiefnemer Stephen Hodes, die zich al jaren bezighoudt met toerisme en zich gerust 'deskundige' mag noemen, weet elke keer een stuk of vijftig gemotiveerde Amsterdammers bij elkaar te krijgen om hierover te praten: bewoners en ondernemers. "Amsterdammers klagen veel over toerisme," zegt hij, "maar niemand komt echt in beweging. Wij wel."
Effecten partijprogramma's
De burgerdenktank probeert met haar voorstellen de politieke partijen in Amsterdam op weg te helpen. De gemeenteraadsverkiezingen komen eraan en de drukte is hierbij een belangrijk thema.
Amsterdam in progress zal alle verkiezingsprogramma's doornemen en beoordelen op plannen tegen de drukte en voor spreiding van toerisme door de stad. Vergelijk het met de doorrekening die het Centraal Planbureau maakt van de economische effecten van de landelijke partijprogramma's. De groep is nu bezig dit vorm te geven.
De gemeente heeft al maatregelen genomen tegen de drukte, zoals een voorgenomen spreiding van toeristen, een hotellimiet, extra handhaving en in de nabije toekomst toeristenbelasting voor passagiers van cruiseschepen.
23 miljoen bezoekers in 2025
Te mager, oordeelt Hodes. "De economische belangen zijn blijkbaar voor de gemeente te groot om over te gaan op drastischer maatregelen. Natuurlijk moeten we ook naar de economische voordelen van toerisme kijken, maar we moeten de drukte wel beheersen."
Want de huidige drukte in Amsterdam is nog maar het begin. "You ain't seen nothing yet," zegt Hodes. Volgens de cijfers van de gemeente groeit het toerisme van 17 miljoen bezoekers in 2015 tot 23 miljoen in 2025. Hodes plaatst vraagtekens bij deze gegevens en verwacht dat het aantal toeristen in werkelijkheid veel groter is. "Niemand weet het, bij gebrek aan goed onderzoek. Een onafhankelijke partij zou hiernaar onderzoek moeten doen. Alles wijst op een tsunami."
Wat Amsterdam nodig heeft is politici met lef, vindt Hodes, die bereid zijn om desnoods de kraan dicht te draaien en het toerisme in de stad terug te dringen. "Het toerisme kent geen natuurlijk maximum. Kijk naar Venetië of naar Dubrovnik. Toeristen storen zich niet aan het feit dat het zo druk is, bewoners wel. De consequentie is dat Amsterdam dreigt uit te groeien tot een decor. Een mooi decor weliswaar, maar bewoners kunnen er geen onderbroek meer kopen."