Inzicht krijgen in wat ouderen nodig hebben, door ouderen zelf aan het woord te laten over hun leven. Dat is het doel van ‘Het woord is aan ouderen’, waarbij ouderen uit verschillende delen van het land gevraagd zijn om te vertellen over wat ze nodig hebben.
In Emmen kwamen 25 ouderen bij elkaar om te praten over hun leven. Ze vertelden concreet en vanuit hun eigen ervaringen over het ouder worden.
Waar loop je tegenaan? Wat heb je nodig? De ouderen in Emmen proberen zo antwoord te geven op de vraag: Wat heb je nodig om gezond ouder te worden?
In alle verhalen komt de wens om zo lang mogelijk de eigen regie over je leven te houden, terug. Een belangrijk onderdeel daarvan, misschien wel de belangrijkste, is je thuissituatie.
Zo vertelt Aly Mulder (76) uit Beilen dat ze blij is dat haar huis aan het spoor en dichtbij de snelweg staat. Na haar pensioen is ze hier expres blijven wonen, zodat ze overal kan komen en ook op oudere leeftijd niet van anderen afhankelijk is. Zo kan ze, ook wanneer autorijden niet meer gaat, van Assen naar Beilen met het openbaar vervoer. De gewenste woonsituatie is voor iedereen anders. Zo woont Aly alleen in een huis met een tuin.
Ida Kroeze (74) woonde lange tijd met haar moeder,kinderen en kleinkinderen in een groot woonhuis. ‘Een mooie manier van mantelzorg’, noemt Ida het. Zo blijven alle generaties altijd contact met elkaar houden.
Nadat haar moeder overleed, werd het huis een driegeneratiewoning. Ze vertelt dat ze na een ziekenhuisopname van vijftien dagen weer naar haar woning terugkeerde, waar ze wist dat haar kinderen en kleinkinderen haar zouden opvangen. Dat was heel prettig, maar ondanks dat voelde ze zich toen toch heel kwetsbaar en was ze de regie even kwijt.
Maar een warme ontvangst thuis is voor veel ouderen niet vanzelfsprekend. Dat blijkt uit hetverhaal van Greet van der Kamp (88), die na een operatie terug moest naar huis, waar niemand was om haar op te wachten. Greet vertelt hoe angstig en onrustig ze daarvan werd. ‘De vraag hoe het thuis moest was de bedreigende rode draad in mijn kwetsbare medische proces’, vertelt ze. ‘Waar bleef de schakel tussen ziekenhuis en thuis waar ik zo op rekende?’
In plaats van met haar fysieke herstel, was Greet vooral bezig met de stress die het ontslag uit het ziekenhuis met zich meebracht. Ze vertelt hoe ze vocht met haar psychische en fysieke disbalans. ‘Gelukkig won ik, maar dit wens ik niemand toe.’ De patiënt achter de kwaal werd niet gezien, concludeert ze.
Dat beaamt Bieneke Blaak. Zes jaar geleden kreeg ze een hersenbloeding, waar ze nog elke dag de gevolgen van ondervindt. Aan de buitenkant is niet altijd te zien hoe het met iemand gaat. Dat levert Bieneke vaak problemen op. Autorijden lukt haar niet, maar een taxipas krijgen kost haar keer op keer grote moeite. Ook een huishoudelijke hulp is er nog steeds niet, terwijl ze die zo hard nodig heeft. Zorgverleners en de overheid kijken niet verder dan naar hun eigen rol, en dat veroorzaakt bij veel ouderen zorgen en onzekerheid.
Sociale contacten zijn een groot onderdeel van gezondheid, beaamt Wim Roeleveld (70). Toen hij op zijn 65ste afscheid nam van zijn werk als vertegenwoordiger en met pensioen ging, vond hij het vreselijk om afscheid te nemen van zijn collega’s en klanten. ‘Ik was na mijn pensioen in een niemandsland terechtgekomen en vond het lastig om mijn dagen te vullen.’ Zo lastig zelfs, dat hij uiteindelijk parttime weer aan de slag ging én vrijwilligerswerk ging doen. Uiteindelijk wist Wim daarmee die leegte na het pensioen weer op te vullen en geluk te vinden, iets waar meer ouderen mee worstelen.
Hoe moeilijk het kan zijn als je partner ziek wordt, toont het verhaal van Gusta Manusiwa (74). In 2008 wordt er bij Gusta’s man vasculaire dementie vastgesteld. Jarenlang zorgt ze voor haar man en gaat hij een paar dagen naar de dagbesteding in Assen, maar in 2015 moet ze hem achterlaten in een woonzorgcentrum.
Bekijk de video op YouTube (externe link).
Hoe behoud je je levenslust als je partner ziek is? Sociale contacten spelen daarbij een heel belangrijke rol, vertelt Gusta. Omdat ze op haar dertiende alleen van Nieuw-Guinea naar Nederland kwam, leerde ze al op jonge leeftijd zelfstandig te zijn en een sociaal netwerk op te bouwen. Die sociale bagage en leven vanuit mogelijkheden, zoals haar vader het haar leerde, kwamen haar na de diagnose van haar man goed
van pas. ‘In plaats van denken in onmogelijkheden, dacht ik: wat kunnen we nog wél samen?’, vertelt ze. Maar hoe zorg je dat je zelf gezond blijft, als je zoveel energie steekt in de zorg van je man? Daarvoor is het hebben van hobby’s onmisbaar, zegt Gusta. ‘Om mezelf weer op te peppen zing ik in een swingkoor. De sociale contacten daar en de lol heb ik nodig om mijn accu op te laden.’ Maar die hobby’s moeten wel voor iedere oudere toegankelijk zijn.
Uit de verhalen van ouderen in Emmen blijkt dat ze zekerheid nodig hebben, bijvoorbeeld over hun huidige woonsituatie. Wie helpt hen als ze hun eigen regie beetje bij beetje los moeten laten? Waar kunnen ze terecht als thuis wonen niet meer gaat? Daarnaast blijkt dat wat je geleerd hebt in je jeugd en de sociale contacten die je gedurende je leven hebt opgedaan, essentieel zijn voor je gezondheid als je ouder wordt.
In Drenthe is het vervoer een belangrijk aandachtspunt. In die provincie zijn veel dorpen en voorzieningen op grote afstand van elkaar. Als je geen rijbewijs of auto hebt, ben je afhankelijk van het openbaar vervoer. En dat is vaak niet goed geregeld, dat beperkt veel ouderen in hun bewegingsruimte. Gemeenten hebben daarin een verantwoordelijkheid. Ouderen kunnen zonder goed geregeld openbaar vervoer bijvoorbeeld geen vrijwilligerswerk doen of hun hobbies, zoals zingen in een swingkoor, uitoefenen.
Zorgverleners moeten verder kijken, kijken naar de mens achter de kwaal. Kan iemand wel zomaar ontslagen worden uit het ziekenhuis en uit de voeten met wat thuiszorg? Is dat echt het beste voor de gezondheid van de oudere in kwestie? Op het eerste oog lijkt het misschien alsof het goed gaat met iemand, maar dat is lang niet altijd zo. Het zou helpen als zorgverleners verder kijken dan alleen naar hun eigen rol, blijkt uit de verhalen van de ouderen in Emmen.
Door in gesprek te gaan met ouderen en te beginnen vanuit hun dagelijks leven, kan je als organisatie of gemeente veel beter inspelen op de behoeften van ouderen.
Verhalensessies als deze, waarbij naar ouderen geluisterd wordt, zouden dan ook veel vaker georganiseerd moeten worden, menen de initiatiefnemers. Want ouderen zijn
ervaringsdeskundigen die graag willen helpen en zelf goed weten welk duwtje ze nodig hebben.
Wat zou je horen als je echt zou luisteren naar persoonlijke verhalen van ouderen? Dat is het startpunt van het project Ouderen aan het Woord. Van eind 2017 tot de zomer van 2018 zijn drie sessies gehouden, door het hele land.
Bij de sessies in Emmen, Veenendaal en Rotterdam schoven in totaal 75 ouderen aan, die de kans kregen om ononderbroken te vertellen over de dingen die zij meemaken in het leven. Ze gaven in allerlei vormen antwoord op de vraag: Wat heb je nodig om gezond ouder te worden?
Ouderen aan het Woord is een initiatief van Zorg Innovatie Forum (Anders Oud 2030), GENERO en NUZO. Verhalenvertelster Anne van Delft hielp de ouderen concreet en vanuit hun eigen ervaringen te vertellen over hun eigen (zorg)behoefte.